بررسی نحوه انعکاس مولفه‌های متنی و بصری تمثیل «کشتی شیعه» در نگاره «ستایش رسول علیه‌السلام» در دیباچه شاهنامه های دوره آل اینجو

اهمیت ویژه«شاهنامه»از منظر «دین ومذهب»،دردیباچه آن باشعری تحت عنوان«گفتاراندرستایش‌پیغمبر» می‌باشدکه فردوسی به بیان صریح اعتقادات‌مذهبی خودنسبت به اهل‌بیت(ع)می‌پردازدودرستایش پیامبر(ص)وامام علی(ع)به مضمون حدیث نبّوی«سفینه»،اشاره می‌کندوباطرح موضوع«کشتی شیعه»،مقام وجایگاه اهل‌بیت(ع)نزدشیعیان ولزوم اطاعت وتبعیت ازایشان را اثبات می‌نماید.فردوسی دراین‌شعرعلی(ع)را«وصیّ»پیامبر(ص)می‌نامدواین امرازسویی موجب‌می‌شودکه بسیاری‌از نسخه‌برداران شیعی‌یاسنّی«شاهنامه»،باکاستن‌یاافزودن ابیاتی براین بخش به‌نوعی درشدت یاضعف عقایدفردوسی برخوانندگانش تأثیرگذارندوازسویی دیگر،برخی ازهنرمندان این‌وصف راپسندیده وآن‌راتحت عنوان«تمثیل کشتی شیعه» به‌تصویرکشیده‌اند؛مانندنگاره«ستایش‌رسول‌علیه‌السلامِ»«شاهنامه»های‌کوچک دوره آل‌اینجوـ که احتمالاباپشتیبانی شیخ ابواسحاق ازکتاب‌آرایی«شاهنامه»وتاکیدبرنگارگری درمکتب شیرازبرمحورمعیارهای ایرانی وارتقای آنهاـ تولیدشدند.از آنجایی‌که این‌نگاره جزواولین نگاره‌هایی است که مضمون«تمثیل کشتی شیعه»را به‌نمایش گذاشته‌است،این‌پژوهش به‌شیوه‌ ترسیم این‌نگاره وتعلق آن به مکتب نگارگری آل‌اینجو می‌پردازدوهدف‌اصلی آن مطالعه ومطابقت این‌نگاره بادیباچه شاهنامه، درامروصایت امام علی(ع)می‌باشدوبدین منظورمولفه‌های متنی وبصری آن موردشناسایی واقع می‌‎شودتاتغییراتی که موکدات شعراصلی فردوسی دراین نگاره انجام شده، مشخص‌گردد.این تحقیق درپی پاسخگویی به این‌سوالات است که چه تفاوت‌هایی میان‌متن این‌نگاره باشعر«گفتاراندرستایش‌پیغمبر»وجودداردوآیااین تحولات درمولفه‌های بصری نگاره نیزمشاهده می‌گردد؟آیاارتباط معناداری میان مولفه‌های متنی وبصری این نگاره وجودداردوتاچه میزان مولفه‌های برون‌متنی برعناصرساختاری نگاره موثر بوده‌اند؟بنابراین روش پژوهش براساس ماهیت توصیفی ـ تحلیلی بارویکردتفسیری وتطبیقی انجام شده واطلاعات آن از طریق مطالعات کتابخانه‌ای گردآوری شده‌است.نتایج نشان می‌دهدکه متن این نگاره باشعراصلی دیباچه تفاوت‌هایی داردومولفه‌های بصری آن نیز با متن نگاره متفاوتند. ظاهراکاتب‌یاحامی این نگاره تصمیم گرفته که نام خلفای اولین راازمتن حذف نماید،اما برخی ازخاطرات باقیمانده ازوجود آنها ممکن است برنگارگرتاثیرگذاشته ووی اصول ذاتی متن رابه ‌جای خود موضوع«کشتی در دریا»رعایت کرده‌است وازسوی دیگر،وی به آن اصول ایمانی که درپس روایت متن آشکارشده، پایبند بوده‌ وبر برتری علی(ع)برسایر خلفای اولین تاکید کرده وحقوق انتصاب الهی ایشان به عنوان خلیفه پیامبر(ص)را تقویت نموده‌است.