معجز‌نامه، نوع ادبیِ کمتر شناخته شده در حوزه شعر شیعی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

مدرس دانشگاه علامه - تهران

چکیده

شعر شیعی به جهت غنای محتوایی و تنوع مضمونی که از نتایج پیوند سنت‌های ادبی با بن‌مایه‌های فکری، فقهی، کلامی و روایی شیعیان است با کارکردها و رویکردهای متنوعی در انواع مختلف ادبی سروده شده است. همین پژوهش‌های اندک در دیوان‌ها و جُنگ‌های شیعیِ به‌جامانده از گذشته نشان می‌دهد که شعر شیعی توانسته هم در حوزه شکلی و هم محتوایی بر تنوع و غنای شعری در ادبیات فارسی بیفزاید. غایت انواع ادبی در شعر شیعی، القای حقیقتِ فرهنگ شیعی با روش‌های مختلف به مخاطب است و این مقاله بر آن است تا گونۀ «معجز‌نامه» را تعریف و فلسفه و کارکرد آن را بیان نموده و ضمن ارائه نمونه‌هایی از معجزنامه‌ها از دیوان‌ها و نسخه‌های خطی به تبیین و تحلیل ساختار و محتوای این گونه شعر شیعی بپردازد. این گونۀ ادبی، ادامه سنت سیره‌نویسی و دلایل نگاری است و سعی در اثبات معجزات رسالت پیامبر اکرم صلی‌الله و علیه و آله دارد. استفاده از راوی درون داستانی، ذکر منبع، مشخص کردن مکان رویداد و جلوه‌های مختلف پرسش و خطاب ازجمله شگردهایی است که در معجزنامه‌ها به کار گرفته می‌شود تا ضمن دعوت مخاطب به استماع سخن نقال یا شاعر، بر میزان اعتماد و باورپذیری روایت بیفزاید.

کلیدواژه‌ها

موضوعات