گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تربیت مدرّس، تهران، ایران.
چکیده
ادبیات شیعی بخشی از ادبیات غنی فارسی است. این نوع ادبی از همان آغاز قرن چهارم در کنار شعر فارسی شکل گرفت. این میراث ادبی بخشی بهصورت مکتوب در قالب دیوانها و منظومههای شیعی باقیمانده و بخش مهم دیگر شکل شفاهی دارد. اغلب اشعار و متون منظوم شیعی، آیینی هم با خود دارند که باعث ماندگاری آنها شده است. یکی ازاینگونههای مهم چاووشنامهها و آیین چاووشی است. چاووشی، شعر پیشواز و مشایعت از حاجیان و زائران اماکن مقدس است. عشق مردم به زیارت باعث رونق این آیین و گونه شده و تاکنون دهها منظومه و صدها شعر در قالبهای مختلف با مضامین و کارکردهای مختلف در پیرامون این آیین شکلگرفته است. در این مقاله ضمن بررسی اینگونه، به ساختار و محتوای آن میپردازیم و از وجوه ادبی و مردمشناسی بررسی میکنیم و درنهایت مهمترین چاووشنامهها را معرفی میکنیم. بررسیهای ما نشان میدهد که چاووش-خوانی، از سنتهای بسیار رایج در تمام نواحی و مناطق ایران بوده است که با برخی ویژگیهای خاص، عموماً کارکرد مشترک مذهبی دارد.